Ayasofya Tarihi
İlk Ayasofya Tarihi
Ayasofya’nın tarihi Roma İmparatorluğuna dayanmaktadır. İmparatorluğun resmi dinini Hristiyan olarak kabul eden Büyük Konstantin tarafından klise yapılmaya başlanmıştır. Büyük Konstantin aynı zamanda ilk Bizans imparatorudur. Yapımı ise 360 yılında tamamlanmıştır. Büyük Konstantin’in oğlu 2. Konstantin döneminde 15 Şubat 360 tarihinde açılışı gerçekleşmiştir. Sokrates’in kayıtlarına göre Artemis Tapınağının üzerine inşa edilmiştir.
Ayasofya kelime olarak Büyük Klise anlamına gelmektedir. Fakat Bu ilk Ayasofya’dan günümüze kadar herhangi bir kalıntı kalmamıştır. Çünkü 404 yılında çıkan isyanlar sonucunda Klise büyük ölçüde yakılmış ve tahrip edilmiştir.
İkinci Ayasofya Tarihi
İlk Ayasofya’nın yıkılmasından sonra Bizans İmparatoru ( Doğu Roma İmparatoru ) II. Theodosius günümüzde bulunan Ayasofya’nın bulunduğu yere yapılması için bir emir verdi. İkinci Ayasofya’nın açılışı ise yine 2. Theodosius döneminde 10 Ekim 415 tarihinde gerçekleşti. Mimar Rufinos tarafından inşa edildi. Yine bu Klise Nika Ayaklanması sonucunda 14 Ocak 532 yılında yakılıp yıkıldı.
1935 yılında yapılan arkeolojik kazı sonucunda 2. Ayasofya’ya ait kalıntılar bulunmuştur.
Üçüncü Ayasofya Tarihi
Bizans İmparatoru olan I. Justinianus , İkinci Ayasofya’nın yıkılmasından 1 kaç hafta sonra yeniden inşa edilmesi emrini verdi. Daha önceki yapılardan daha büyük ve daha gösterişli bir klisenin yapılmasını emretti. Bu iş için mimar olarak ise fizikçi olan Miletli İsidoros ile matematikçi olan Trallesli Anthemius’u görevlendirdi.
Bir rivayete göre 1. Justinianus kendisine getirilen hiç bir mimarı kabul etmemiştir. Bir gece fizikçi olan İsidoros taslak hazırlarken uyuyakalmıştır. Uyandığında ise taslağın hazır olduğunu görmüştür. İmparator bu taslağı mükemmel bulur ve hemen inşa edilmesini ister. Başka bir rivayete göre ise İsidoros mimariyi rüyasında görmüştür.
23 Aralık 532 yılında başlayan yapı 27 Aralık 537 tarihinde bitmiştir. O zamana kadar yapılmış en büyük yapı olan Süleyman’ın Tapınağı’ndan daha büyük bir mimari yapılmıştır. Bir rivayete göre açılış konuşmasında 1. Justinianus ” Ey Süleyman. Seni yendim.” demiştir.
Klisede 1054 yılında 2 grup tartışma yaşamamıştır. Gruplar birbirlerini aforoz etmiştir. O tarihten sonra Hristiyanlık Katoliklik ve Ortodoksluk olarak ayrılmıştır. Ayasofya bir dinin bölünmesine şahitlik etmiştir.
Dördüncü Haçlı Seferi sırasında Haçlılar İstanbul’u ele geçirmişler ve Ayasofya’yı yağmalamışlardır. 1261 yılında ise Ayasofya tekrar Bizans’ın kontrolü altına girmiştir. Fakat tekrar Bizans İmparatorluğunun eline geçtiğinde yapı harap , yıkılmaya yüz tutmuş bir haldedir. 1317 yılında 4 adet istila duvarı eklenmiştir. 1354 yılında ise Astras ve Peralta adlı mimarlar tarafından restorasyon çalışmalarına başlanmıştır.
Sırlar ile yapılmış mimarisi ile dikkat çeken Ayasofya’yı 16.yüzyılda Mimar Sinan restore etmiştir. Mimar Sinan yaptığı değişiklikler ile Ayasofya’nın ömrü uzamıştır.
537 – 1054 yılları arasında Kadetral olarak kullanılmıştır. Yani piskoposluğun merkezi ve piskoposun yaşadığı yer olarak kullanılmıştır.
1054 – 1204 yılları arasında ise Ortodoks Psikosluğunun merkezi olarak kullanılmıştır.
1204 – 1261 yılları arasında Katolik Psikoposluğunun merkezi olarak kullanılmıştır.
1261 – 1453 yılları arasında tekrar Ortodoks psikoposluğunun merkezi olarak kullanılmıştır.
1453 – 1934 yılları arasında Camii olarak kullanılmıştır. Fatih Sultan Mehmet’in İstanbul’u fethetmesinden sonra Camii haline gelmiştir.
1935 – 2020 yılları arasında müzeye dönüştürülmüştür. Mustafa Kemal Atatürk’ün emri ile bir dize çalışmalar yapılmıştır. 24 Kasım 1934 tarihinde Bakanlar Kurulu’nun ;
”Yeni Türkiye Cumhuriyeti’nin laiklik ilkesi doğrultusunda yapılış amacı olan kiliseye tekrar çevrilmesi konusunda fikirler ortaya atılmışsa da bölgede yaşayan Hristiyan sayısının çok az olmasından dolayı oluşan talep yetersizliği, bölgede bu denli muhteşem bir kiliseye karşı yapılabilecek muhtemel provokasyonlar ve mimarinin tarihî önemi göz önüne alınarak”
müzeye dönüştürülmüştür. 1 Şubat 1935 tarihinde ise ziyarete açılmıştır.
2020 – günümüz ise Camiiye dönüştürülmüştür.
Ayasofya’nın Camiye Dönüştürülmesi – Ayasofya Ne Zaman Camii Oldu ?
1453 yılında Fatih Sultan Mehmet’in İstanbul’u fethetmesi sonucunda Ayasofya Klisesi , Camii’ye dönüştürülmüştür. Osmanlı Devleti’nin yıkılışına kadar Camii olarak kalmıştır. 1934 yılında Mustafa Kemal Atatürk’ün emri üzerine restorasyon çalışmaları başlamıştır. Çalışmalar sürerken Bakanlar Kurulu’nun aldığı karar ile yaklaşık 500 yıl boyunca hizmet veren Ayasofya Camisi müzeye dönüştürülmüştür. 1 Şubat 1935 tarihinde ise ziyaretlere açılmıştır.
2020 yılına kadar müze olarak devam eden tarihi yapıt , 2020 yılında Camiye dönüştürülmüştür. Sürekli Vakıflar Tarihi Eserlere ve Çevreye Hizmet Derneği , Bakanlar Kurulunun Ayasofya’nın Camiden müzeye dönüştürülmesi kararının iptalini istemiş ve Danıştay’da dava açmıştır. 2 Temmuz 2020 tarihinde ilk duruşma gerçekleşmiştir. 10 Temmuz 2020 tarihinde ise Bakanlar Kurulunun Ayasofya’yı Camii’den müzeye dönüştürme kararı iptal edilmiştir.
Cumhurbaşkanı kararı ile Ayasofya Diyanet İşlerine devredilmiş ve tekrar Camii statüsü kazanmıştır. UNESCO’nun Dünya Mirası Listesi’nde bulunan Ayasofya , müzeden Camiye dönüştürülmesinden sonra Ayasofya’nın korunma statüsünde kalıp kalmayacağını gözden geçireceğini açıkladı.
Ayasofya Camisini 2022 yılında toplamda 13 milyon 635 bin 229 kişi ziyaret etmiştir.
Ayasofya’nın Önemi
Dünyanın en eski katedrali yani psikoposluğun merkezidir.
Yapıldığı tarihten itibaren yaklaşık 1000 yıl boyunca en büyük katedrali unvanına sahip olmuştur. bu unvanı Sevilla Katedrali yapılasıya kadar yani 1520 yılına kadar devam ettirmiştir. Günümüzde ise 4.sırada yer almaktadır.
Dünyanın en hızlı yapılmış katedralidir. Yaklaşık 5 yılda yapımı tamamlanmıştır.
Dünyanın en uzun süre ibadet yeri olarak kullanılan yer olmuştur. Yaklaşık olarak 15 yüzyıl ibadet yeri olarak kullanılmıştır.
Soru – Cevap
Ayasofya ne zaman yapıldı ? – Toplamda üç kere yapılan yapıtın günümüze üçüncüsü ulaşmıştır. Üçüncü Ayasofya’nın yapımı 27 Aralık 537 tarihinde tamamlanmıştır. Bizans İmparatorluğu döneminde yapılmıştır.
Ayasofya nerede ? – İstanbul’da bulunmaktadır. Fatih ilçesinde Sultan Ahmet meydanında yer almaktadır.
Ayasofya ne demek ? – Büyük klise anlamına gelmektedir.
Ayasofya ne zaman cami oldu ? – İlk olarak İstanbul’un Fethinden sonra 1453 yılında Fatih Sultan Mehmet döneminde Cami olmuştur. 1935 yılında müzeye dönüştürülmüş ve 2020 tarihinde tekrar Cami olmuştur.
Ayasofya ne zaman müze oldu ? – 1934 yılında Atatürk’ün emri ile restorasyon çalışmaları başlamıştır. Çalışmalar sırasında Bakanlar Kurulu kararı ile müzeye dönüştürülmüştür. 1935 tarihinde ise ziyarete açılmıştır.
Ayasofya mimarı kimdir ? – Fizikçi olan Miletli İsidoros ile matematikçi olan Trallesli Anthemius mimarlarıdır.
İnstagram adresimiz için buraya tıklayabilirsiniz.
