Osmanlı Rusya Antlaşmaları Nelerdir , Osmanlı ile Rusya Arasındaki Antlaşmalar
Osmanlı Devleti ile Rusya arasındaki ilk resmi antlaşma 3 Ocak 1681 yılında 4.Mehmet döneminde imzalanan Bahçesaray Antlaşmasıdır. İlk barış antlaşma ise 1724 yılında 3.Ahmet döneminde imzalanan İstanbul Antlaşmasıdır. Osmanlı Rusya Antlaşmaları şu şekildedir ;
Osmanlı Rusya Antlaşmarı
Bahçesaray Antlaşması – 1681
3 Ocak 1681 yılında 4.Mehmet döneminde imzalanmıştır. Antlaşmanın diğer adı Çehrin Antlaşmasıdır. Osmanlı Devleti ile Rusya arasında imzalanan ilk resmi antlaşmadır. Antlaşma 1676-1681 Osmanlı Devleti ve Çarlık Rusya arasındaki savaşı bitiren antlaşmadır.
Maddeleri ;
İki devlet arasında 20 yıl süreli bir barış olacaktır.
Osmanlı Devleti ve Çarlık Rusya arasındaki sınır Dinyeper Nehri olacaktır.
Rusya başka bir devlet ile savaşa girdiğinde , Osmanlı Devleti ve Kırım Çarlık Rusya’nın düşmanlarına yardım etmeyecektir.
Ukrayna’da Dinyeper Nehri’nin doğusu ve Kazaklar bölgesinin Rus Çarlığı egemenliği altında olduğunu Osmanlı Devleti kabul etti.
Kiev bölgesinin güneyi ve Podolya’nın Osmanlı egemenliği altında kaldığı kabul edildi.
İstanbul Antlaşması – 1700
14 Temmuz 1700 yılında 2.Mustafa döneminde imzalanmıştır. 1686-1700 Osmanlı Devleti Çarlık Rusya savaşını sonlandıran antlaşmadır. Aslında 1686 – 1700 Osmanlı – Çarlık Rusya savaşları , Kutsal İttifak Savaşlarının bir parçası olmuştur.
İstanbul Antlaşması , 1699 yılında Kutsal İttifak devletleri ile Osmanlı Devleti arasında imzalanan Karlofça Antlaşmasının devamı niteliğindedir. Karlofça Antlaşmasında Rusya yer almamıştır. Bu yüzden antlaşmadan 1 yıl sonra Rusya ve Osmanlı Devleti arasında İstanbul Antlaşması imzalanmıştır.
İstanbul Antlaşması , Çarlık Rusya lehinde bir antlaşma olmuştur. Antlaşma ile beraber Rusya , İstanbul’da elçi bulundurma hakkı kazanmıştır. Böylelikle Osmanlı Devleti’ni yakında izleme fırsatını ele geçirmiştir. Aynı zamanda antlaşma ile beraber Azak Kalesi Rusya’ya bırakılmıştır. Böylelikle Rusya Karadeniz’e inmek için ilk adımı atmıştır.
Maddeleri ;
Azak Kalesi , Rusya’ya bırakılmıştır. Osmanlı Devleti , Azak Kalesi yerine Rusya’nın Tagangon’da inşa ettiği kaleyi almıştır.
Rusya , İstanbul’da daimi elçi bulundurabilecektir.
Ruslar , Kudüs’ü serbestçe ziyaret edebileceklerdir.
Prut Antlaşması – 1711
21 Temmuz 1711 yılında 3.Ahmet döneminde imzalanmıştır. Rusya ve İsveç arasında yapılan Poltava Savaşı’nı Rusya kazanmıştır. İsveç Kralı Osmanlı Devleti’ne sığınmıştır. Aynı zamanda Çarlık Rusya , Osmanlı denetimi altında olan Lehistan’ın içişlerine karışmış , Eflak ve Bogdan’ı ise Osmanlı Devleti’ne karşı kışkırtmıştır. Bunun üzerine Osmanlı Devleti , Rusya’ya savaş açmıştır. Baltacı Mehmet Paşa önderliğinde Osmanlı ordusu , Prut Savaşı’nda Rusya’ya karşı zafer elde etmiştir. Savaşın sonucunda ise Prut Antlaşması imzalanmıştır.
Antlaşma ile beraber Azak Kalesi tekrar Osmanlı Devleti’nin eline geçmiştir. Böylelikle Karadeniz tekrar Türk gölü haline gelmiştir.
1700 İstanbul Antlaşması ile Rusya’nın Osmanlı Devleti üzerinde kurduğu üstünlük sona ermiştir.
Maddeleri ;
Azak Kalesi , Osmanlı Devleti’ne bırakılacak.
İsveç Kralı , ülkesine rahatça dönebilecek.
Çarlık Rusya , İstanbul’da daimi elçi bulunduramayacak.
Çarlık Rusya , Lehistan’ın içişlerine karışmayacak.
İstanbul Antlaşması – 1724
1724 yılında 3.Ahmet döneminde imzalanmıştır. Antlaşma aynı zamanda Osmanlı Devleti ve Rusya arasında imzalanan ilk dostluk antlaşmasıdır.
Osmanlı Devleti ve Çarlık Rusya , İran’a saldırmıştır. Kuzey Kafkasya’da karşı karşıya gelen Osmanlı ve Rusya , İngiltere ve Hollanda’nın araya girmesi ile antlaşmayı imzalamışlardır. Antlaşma ile beraber Safevi toprakları , Osmanlı Devleti ve Rusya arasında paylaşılmıştır. Aynı zamanda olası bir Osmanlı Devleti – Rusya savaşını engellemiştir.
Antlaşma ile beraber Safevilerin toprakları paylaşılmıştır. Fakat Safevi Şahı olan 1.Hüseyin Afgan istilaları sonucunda esir düşmüştür. Yönetimi ele geçiren Nadir Şah ise bu antlaşmayı yok saymış ve Osmanlı Devleti’ne savaş açmıştır.
Maddeleri ;
Derbent , Bakü Kaleleri ve Dağıstan Rusya’ya bırakıldı.
Gence , Karabağ , Tiflis , Revan ve Tebriz Osmanlı Devleti’ne verilmiştir.
Niş Antlaşması – 1739
1736 yılında Rusya , Kırım Tatarları ile sınır anlaşmazlıklarını bahane ederek Osmanlı Devleti’ne savaş açmıştır. Daha sonra savaşa Rusya’nın müttefiki olarak Avusturya katılmıştır. Avusturya art arda yenilgi aldıktan sonra 18 Eylül 1739 yılında Osmanlı Devleti ile Belgrad Antlaşması’nı imzalamış ve savaştan çekilmiştir. Tek kalan Rusya ise 3 Ekim 1739 tarihinde Osmanlı Devleti ile Niş Antlaşması’nı imzalamıştır.
Niş Antlaşması , Belgrad Antlaşması’nın devamı niteliğindedir. Bu antlaşma ile Karadeniz son kez Türk Gölü olarak kabul edilmiştir.
Maddeleri ;
Azak Kalesi yıkılacak ve toprakları Osmanlı Devleti ve Rusya arasında sınır olacak.
Kabarda ( Doğu Çerkesya ) bölgesi tarafsız bir bölge olarak kabul edilecek.
Çarlık Rusya Kırım’dan geri çekilecek.
Her iki tarafta Karadeniz’de savaş ve ticaret gemileri bulundurmayacak.
Küçük Kaynarca Antlaşması – 1774
21 Temmuz 1774 yılında 1.Abdülhamit döneminde imzalanmıştır. Antlaşma ile beraber 1768 – 1774 Osmanlı – Rusya savaşları sona ermiştir.
Antlaşma ile beraber Kırım bağımsızlık kazanmıştır. Böylelikle ilk defa halkı Türk ve Müslümanlardan oluşan bir bölge kaybedilmiştir.
Osmanlı Devleti ilk kez savaş tazminatı ödemiştir. Osmanlı Devleti ilk kez Hilafet makamından faydalanmak istemiştir.
Karadeniz’de ki Osmanlı Devleti’nin egemenliği sona ermiş ve Osmanlı Devleti Avrupa’nın üstünlüğünü kabul etmiştir. Yüzyılın en ağır şartlarını içeren antlaşmadır.
Maddeleri ;
Kırım bağımsız olacak ve dini açıdan Halife’ye bağlı kalacaktır.
Eflak , Bogdan , Gürcistan ve Akdeniz Adaları Osmanlı Devleti’ne teslim edilecektir.
Osmanlı Devleti sınırları içerisinde yaşayan Ortodokslar , Rusya’nın himayesi altında olacaktır.
Rusya’nın ticaret gemileri Akdeniz ve Karadeniz’de serbest bir şekilde dolaşabilecek , boğazlardan geçebilecek ve istedikleri Osmanlı limanlarında durabileceklerdir.
Rusya , İstanbul’da daimi elçi bulundurabilecek ve Balkanlar’da istedikleri yerde konsolosluk açabileceklerdir.
İngiltere ve Fransa’ya verilen kapitülasyonlar Rusya’ya da verilecek.
Tarafsız bölge olarak kabul edilen Kabardaya bölgesi Rusya egemenliği altına girecektir.
Osmanlı Devleti , Rusya’ya savaş tazminatı ödeyecektir.
Aynalıkavak Antlaşması – 1779
21 Mart 1779 tarihinde 1.Abdülhamit döneminde imzalanmıştır. Aynalıkavak Tenkiknamesi bir ticaret ve düzeltme antlaşmasıdır.
Küçük Kaynarca Antlaşması ile bağımsız olan Kırım’da Rusya yanlısı olan Şahin Giray Han olduktan sonra Tatarlar ayaklanmıştır. Bunun üzerine Osmanlı Devleti han olması için Selim Giray’ı desteklemiştir. Fransa ve İngiltere’nin arabuluculuk yapması ile antlaşma imzalanmıştır.
Maddeleri ;
Kırımda bulunan Rusya askerleri geri çekilecektir.
Akdeniz ve Karadeniz’de İngiltere ve Fransa’ya verilen ticari ayrıcalıklar Rusya’ya da verilecektir.
Osmanlı Devleti Şahin Giray Hanlığını tanıyacaktır.
Bir sonraki Han seçiminde Halifenin onayı gerekecektir.
Yaş Antlaşması – 1792
10 Ocak 1792 yılında 3.Selim döneminde imzalanmıştır. 1787-1792 Osmanlı Rusya savaşını sona erdiren antlaşmadır.
Osmanlı Devleti , Küçük Kaynarca Antlaşması ile kaybettiği toprakları geri almak için Rusya’ya savaş açmıştır. Savaşta Rusya’yı Avusturya desteklemiştir. 1791 yılında Avusturya , Osmanlı Devleti ile Ziştovi Antlaşmasını imzalamış ve savaştan geri çekilmiştir. Tek başına kalan Rusya ise 1 yıl sonra Yaş Antlaşması’nı imzalamış ve savaş sona ermiştir.
Antlaşma ile beraber Kırım’ın Rusya’ya ait olduğunu Osmanlı Devleti kabul etmiştir. Antlaşmadan sonra Osmanlı Devleti dağılma dönemine girmiştir. Aynı zamanda Osmanlı Devleti ve Rusya karada ve denizde barış ilan etmiştir.
Maddeleri ;
Anapa Kalesi Osmanlı Devleti’ne verilecektir.
Kırım’da Rusya egemenliği kabul edilecektir.
Bükreş Antlaşması – 1812
28 Mayıs 1812 yılında 2.Mahmut döneminde imzalanmıştır. 5 Temmuz 1812 tarihinde ise onaylanmıştır. Antlaşma 1806-1812 Osmanlı Rusya savaşını sona erdiren antlaşmadır.
Antlaşma ile beraber Sırplar , bağımsızlık yönünde ilk adımı atarak kendi içişlerinde serbest bırakılmıştır.
Maddeleri ;
Rusya , Eflak ve Bogdan’dan geri çekelicek.
Besarabya bölgesi Rusya’ya verilecek.
Osmanlı Devleti , Eflak ve Bogdan’dan 2 yıl boyunca vergi almayacak.
Sırplar kendi içişlerinde serbest bırakılacak.
Tuna Nehri’nde Osmanlı Devleti ve Rusya gemileri serbestçe dolaşabilecek.
Edirne Antlaşması – 1829
4 Eylül 1829 tarihinde 2.Mahmut döneminde imzalanmıştır. 1828-1829 Osmanlı Rusya savaşını sona erdiren antlaşmadır. Savaşta Rusya , Osmanlı Devleti’nin donanmasını Navarin’de yakmıştır.
Antlaşma ile beraber Yunanistan bağımsızlık kazanmıştır. Böylelikle Balkanlar’da bağımsızlık kazanan ilk devlet Yunanistan olmuştur. Yunanistan’ın bağımsız olması ile beraber Mısır Valisi Kavalı Mehmet Ali Paşa’ya vaat edilen Mora kaybedilmiştir. Mısır Valisi’nin ayaklanması ile beraber Mısır Sorunu ortaya çıkmıştır.
Savaş tazminatı ödenmesi ile beraber Osmanlı Devleti’nin ekonomisi çökmüştür. Islahat hareketleri yapılamamıştır.
Maddeleri ;
Osmanlı Devleti savaş tazminatı ödeyecek.
Eflak ve Bogdan’a özerklik verilecek. Sırbistan’a verilen özerklik ise genişletilecek.
Rusya savaş sırasında aldığı toprakları Osmanlı Devleti’ne geri verecek.
Prut Nehri , Rusya ve Osmanlı Devleti arasında sınır olarak kabul edilecek.
Rusya’nın ticaret gemileri boğazlardan serbestçe geçebilecek.
Hünkar İskelesi Antlaşması – 1833
8 Temmuz 1833 tarihinde 2.Mahmut döneminde imzalanmıştır. Antlaşma karşılıklı yardım ve saldırmazlık antlaşmasıdır.
Mısır Valisi’ne vaat edilen Mora’nın kaybedilmesinden sonra Mısır Valisi Kavalı Mehmet Ali Paşa ayaklanmıştır. Osmanlı Devleti ayaklanmayı durduramamış ve Fransa’dan yardım istemiştir. Fakat Fransa Mısır Valisini desteklemiştir. Bunun üzerine Osmanlı Devleti Rusya’dan yardım istemiştir. Rusya yardımı kabul etmiştir. Rusya’nın yardımları sonucunda ayaklanma durdurulmuş ve Mısır Valisi ile Osmanlı Devleti arasında Kütahya Antlaşması imzalanmıştır.
2.Mahmut olası bir ayaklanma için Rusya ile Hünkar İskelesi Antlaşmasını imzalamıştır. Antlaşma ile beraber Osmanlı Devleti boğazlarda son kez tek başına karar vermiştir. Antlaşmaya Fransa ve İngiltere tepki göstermiştir.
Maddeleri ;
Osmanlı Devleti bir saldırıya uğrarsa Rusya Osmanlı Devleti’ne yardım edecek.
Rusya’nın bir saldırıya uğraması durumunda Osmanlı Devleti boğazları kapatacaktır.
Londra Boğazlar Sözleşmesi – 1841
13 Temmuz 1841 tarihinde Abdülmecid döneminde imzalanmıştır. Antlaşmada taraflar Osmanlı Devleti , Rusya , İngiltere , Fransa , Prusya ve Avusturya olmuştur.
Antlaşma ile beraber boğazlar ilk kez uluslararası bir statü kazanmıştır. Böylelikle Osmanlı Devleti’nin boğazlardaki egemenliği sona ermiştir. Rusya ise Hünkar İskelesi Antlaşması ile kazandığı boğazlardaki üstünlüğü sona ermiştir.
Maddeleri ;
Barış zamanında hiç bir savaş gemisi boğazlarda geçemeyecektir.
Osmanlı Devleti savaşa girdiğinde boğazları istediği gibi kullanacaktır.
Ayastefanos Antlaşması – 1878
Sırbistan , Karadağ ve Romanya tam bağımsızlık kazanacaktır. Sınırları genişletilecektir.
Büyük bir Bulgaristan Devleti kurulacaktır.
Bosna-Hersek içişlerinde bağımsız olacaktır.
Osmanlı Devleti Rusya’ya tazminat olarak para ve Kars , Ardahan , Doğubeyazıt , Artvin ve Batum’u verecektir.
Teselya Yunanistan’a verilecektir.
Ermenistan ve Girit’te ıslahat yapılacaktır.
Berlin Antlaşması – 1878
13 Temmuz 1878 tarihinde 2.Abdülhamit döneminde imzalanmıştır. 93 Harbi sonrasında Rusya ile imzalanan Ayastefanos Antlaşması geçersiz sayılmıştır. Ayastefanos Antlaşması yerine Berlin Antlaşması imzalanmıştır. Antlaşma Osmanlı Devleti , Fransa , Rusya , İngiltere , İtalya , Avusturya-Macaristan ve Almanya arasında imzalanmıştır.
Antlaşma ile Osmanlı Devleti 35 yıl daha Balkanlar’da kalmıştır.
Avrupalı Devletler Osmanlı’nın toprak bütünlüğünü koruyacağı anlayışını kaybetmiştir. Sırbistan , Romanya ve Karadağ bağımsız olmuştur
Maddeleri ;
Girit ve Doğubeyazıt Osmanlı’ya bırakıldı.
Kıbrıs , İngiltere’ye kiralanmıştır.
Niş Sırbistan’a , Teselya Yunanistan’a , Kars-Ardahan-Artvin-Batum Rusya’ya ve Dobruca Romanya’ya verilmiştir.
Bulgaristan Prensliği kurulmuştur.
Osmanlı , Vilayeti Sitte illerinde yaşayan Ermenilere ıslahat yapacaktır.
Doğu Rumeli ve Bosna-Hersek imtiyazlı vilayet haline gelmiştir.
Erzincan Mütarekesi – 1917
Erzincan Mütarekesi 15 Aralık 1917 tarihinde Mehmet Reşat döneminde imzalanmıştır.
Birinci Dünya Savaşı sırasında , Çarlık Rusya’da devrim çıkmasının ardından Çarlık Rusya’sı yıkılmış ve Bolşevikler iktidara gelmiştir. Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti ile imzalanan antlaşma ile Kafkas Cephesi’nde ki Osmanlı Devleti ile Rusya arasında olan savaş sona ermiştir.
Antlaşma ile beraber Rusya , Osmanlı topraklarından geri çekilmiştir. Kafkas Cephesi kapanmıştır.
Brest Litovsk Antlaşması – 1918
1918 tarihinde Mehmet Reşat döneminde imzalanmıştır. Antlaşma Rusya ile İttifak Devleti arasında imzalanan ve Rusya’nın 1.Dünya Savaşından çekildiği antlaşmadır. Geri çekilen Rusya Sarı Kitap ile İtilaf Devletlerinin yaptığı Gizli Antlaşmaları kamuoyuna duyurmuştur.
İtilaf Devletlerinin 1.Dünya Savaşı’nı kazanması ile beraber antlaşma geçersiz sayılmıştır.
Maddeleri ;
Alman İmparatorluğu ; Baltık ülkeleri , Ukrayna , Polonya Finlandiya ve Belarus’u almıştır.
Osmanlı ise Kars , Ardahan , Batum ve Artvin’i almıştır.