Yararlı ve Zararlı Cemiyetler Hangileridir ?
Milli Mücadele döneminde cemiyetler Yararlı ve Zararlı Cemiyetler olarak ayrılmıştır. Birinci Dünya Savaşı sonrasında Milli Mücadeleyi destekleyen Yararlı Cemiyetler , Milli Mücadeleyi desteklemeyen Türklerin oluşturduğu Milli Varlığa Zararlı Cemiyetler ve azınlıkları oluşturduğu Zararlı Cemiyetler olarak incelenmiştir.
Yararlı Cemiyetler ve Amaçları
Trakya Paşaeli Cemiyeti
Kurulan ilk cemiyettir. Edirne’de 30 Kasım 1918 yılında kurulmuştur. Osmanlı Devleti’nin dağılması durumunda Batı Trakya ve Doğu Trakya bölgesinde yeni bir devlet kurma kararı almışlardır. Amaçları , Trakya’yı Yunan işgalinden korumaktır. Cafer Tayyar Paşa tarafından kurulmuştur.
Şark Vilayetleri Cemiyeti – Doğu Anadolu Mudafaai Hukuk Cemiyeti
Merkezi İstanbul’dur. Doğu Anadolu bölgesinde Ermeni devletinin kurulmasını önlemek için kurulmuş bir cemiyettir. Erzurum Kongresi’ni düzenlemişlerdir. Le Pays , Hadisat ve Albayrak gazetelerini çıkarmışlardır.
İzmir Mudafaai Hukuk Cemiyeti – (İzmir Reddi İlhak Cemiyeti)
İzmir’in , Yunanistan tarafından işgal edilmesinin öğrenilmesi üzerine kurulmuştur. Balıkesir ve Alaşehir Kongrelerini düzenlemiştir. Kurucuları arasında Hüseyin Vasıf Çınar yer almıştır. Kuvayi Milliye’nin işgale karşı harekete geçmesinde etkili olmuştur.
Trabzon Muhafaza-i Hukuku Milliye Cemiyeti
Trabzon ve çevresinde Rumların Pontus Rum Devleti’ni kurmasını engellemek için kurulmuştur. Etnik Eterya Cemiyeti ile mücadele etmiştir.
Kilikyalılar Cemiyeti
Merkezi İstanbul’dur. Adana (Kilikya) çevresini Fransız ve Ermenilerden korumak için kurulmuştur.
Milli Kongre Cemiyeti
Merkezi İstanbul’dur. Dr. Esat Işık tarafından kurulmuştur. Kuvayi Milliye ilk kez Dr. Esat Işık tarafından kullanılmıştır. Amacı , basın ve yayın yolu ile Türk Milletinin haklı sesini dünyaya duyurmaktır. İstanbul’un işgalinden sonra cemiyet dağılmıştır.
Anadolu Kadınları Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti
Sivas’ta , Sivas Valisinin eşi Melek Reşit Hanım tarafından kurulmuştur. Milli Mücadele için orduya para ve malzeme toplamıştır.
Kars İslam Şurası
İngilizlerin , Kars’ı işgal edeceği söylentileri üzerine kurulmuştur. Cenubi Garbi Kafkas Hükümeti adında geçici bir hükümet kurmuşlardır.
Yararlı Cemiyetler Nerede Birleşti ?
Sivas Kongresinde ”Anadolu ve Rumeli Cemiyeti” adı altında birleşmişlerdir.
Azınlıkların Kurduğu Zararlı Cemiyetler ve Amaçları
Mavri Mira Cemiyeti
Amacı Büyük Yunanistan’ı kurmak ve Megola İdea’yı gerçekleştirmektir. İstanbul Rum Patrikhanesi tarafından desteklenmiştir. Milli Mücadeleye en çok zarar veren cemiyetlerdendir. Yunan kuvvetlerine silah ve malzeme desteği vermişlerdir.
Etnik Eterya Cemiyeti
Amacı Mavri Mira ile aynıdır. 1814 yılında kurulan cemiyet Yunanistan’ın bağımsızlığı için mücadele etmiştir. Milli Mücadele döneminde de Trakya ve Ege Denizi kıyılarını Yunanistan’a katmak istemişlerdir.
Pontus Rum Cemiyeti
Trabzon merkez olmak üzere Samsun’dan Batum’a kadar uzanan alanda Pontus-Rum Devleti kurmayı amaçlamıştır. Bölgenin Rumlara ait olduğunu kanıtlamak için oralara Yunanlıları yerleştirmişlerdir. Aynı zamanda Milli Mücadele’de Yunanlılara maddi destek sağlamışlardır.
Taşnak Sütyün ve Hınçak Cemiyetleri
Amaçları Doğu Anadolu ve Adana çevresinde Ermeni devleti kurmaktır. Milli Mücadele’ye çok zarar vermişlerdir. Katliamlar yapmışlardır.
Kardos Cemiyeti
Etnik-i Eterya’nın bir kolu olarak faaliyet göstermiştir. Doğu Karadeniz’e göçmen adı altında silahlı Pontus çeteleri göndermiştir.
Mekabi ve Alyans-lsrailit Cemiyetleri:
Yahudiler tarafından ekonomik çıkarlarını korumak amacıyla kurulmuştur. Aynı zamanda Ortadoğu da yalnızca Musevilerden oluşan bir devlet kurmak istemişlerdir.
Milli Varlığa Zararlı Cemiyetler
Hürriyet ve İtilaf Fırkası İttihat ve Terakki düşmanlığı ile ortaya atılmıştır. 1912 yılında iktidar olmuş ve 1912 yılında geri çekilmişlerdir. Mondros Ateşkes Antlaşmasından sonra tekrar faaliyetlere başlamışlardır. İnsanları kışkırtarak isyanlara neden olmuşlardır.
Sulh ve Selamet-i Osmaniye Fırkası Sadrazam Damat Ferit tarafından desteklenen cemiyeti vatanın kurtuluşunun ancak padişah ve halifenin buyruklarına bağlı kalmakla gerçekleşebileceğini savunmuştur. İngilizler tarafından desteklenmiştir.
Teali-İslam Cemiyeti Kurtuluşun İslam da olduğunu savunmuştur. Milli Mücadeleyi desteklememiş ve tüm Müslümanları Halifeye itaat etmeye çağırmıştır.
Kürt Teali Cemiyeti Doğu Anadolu’da bağımsız bir Kürdistan devleti kurmayı hedeflemiştir. Wilson İlkeleri doğrultusunda İstanbul’da kurulmuştur. İngilizler cemiyeti desteklemiştir.
Wilson Prensipleri Cemiyeti Osmanlı Devleti’nin varlığını koruyabilmesi için ABD’nin manda ve himayesine girmesi gerektiğini savunmuştur. Cemiyette Halide Edip Adıvar’da yer almıştır. Cemiyet Erzurum Kongresi ve Sivas Kongresi’nde tartışmaya neden olmuştur. Sivas Kongresi’nde manda ve himaye kesin reddedilmiştir. Cemiyet 2 ay kadar etkili olabilmiştir.
İngiliz Muhipleri Cemiyeti İstanbul hükümetince desteklenen cemiyet, Osmanlı Devleti’nin varlığını koruyabilmesi için tek yolun İngilizlerin himayesine sığınmak olduğu tezini savunmuştur. İngilizler cemiyeti desteklemiş ve maddi yardımda bulunmuştur. Cemiyet Milli Mücadele’ye karşı çıkmıştır.
İnstagram adresimiz için buraya tıklayabilirsiniz.