Lozan Konferansı Nedir ?
Lozan Konferansı : TBMM’nin Milli Mücadeleyi Büyük Taarruz Savaşı ile kazanmasından sonra bir ateşkes antlaşması olan Mudanya Ateşkes Antlaşması imzalanmıştır. Ateşkesten sonra barış antlaşması imzalanması için 11 Kasım 1922–24 Temmuz 1923 aralarında İsviçre’nin Lozan şehrinde Lozan Konferansı düzenlenmiştir. Lozan’dan önce İtilaf Devletleri’nin ikilik çıkarmasını engellemek için 1 Kasım 1922 tarihinde Saltanat Kaldırılmıştır.
Türkiye’yi TBMM adına Mudanya Ateşkes Antlaşmasındaki başarılarından dolayı İsmet İnönü temsil etmiştir. Dönemin dışişleri bakanı Yusuf Kemal Tengirşenk , İsmet İnönü’nün TBMM’yi temsil etmesi için dışişleri bakanlığı görevinden istifa etmiştir. Türkiye’nin kayıtsız şartsız bağımsızlık talebi ile konferans başlamıştır.
TBMM’yi temsil eden delegeler Dışişleri Bakanı İsmet İnönü , Sağlık Bakanı Dr. Rıza Nur ve Maliye Bakanı Hasan Saka’dır.
İsmet İnönü Konferansta ilk konuşmasında ;
‘Çok acı çektik, çok kan akıttık. Biz de her uygar millet gibi bağımsızlık istiyoruz.’
demiştir.
Lozan Konferansına Katılan Devletler
Türkiye , Fransa , İngiltere , İtalya , Yunanistan , Yugoslavya , Romanya ve Japonya katılmıştır. Boğazlar için Rusya ve Bulgaristan katılmıştır. Amerika Birleşik Devletleri ise gözlemci ülke olarak katılmıştır.
Lozan Konferansı’nın Kesintiye Uğraması
Lozan Konferansı’nda daha ilk günlerde Fransa ise kapitülasyonlar ve imtiyazlar, İngiltere ile Musul ve Boğazlar sorunu, İtalyan ile kapitülasyonlar ve kabotaj , Yunanistan ile nüfus mübadelesi ve savaş tazminatı hakkında sert tartışmalar yaşanmıştır.
İngiliz temsilci olan Lord Curzon İsmet İnönü’ye ;
“Her şeyi reddediyorsunuz. Ancak ülkeniz haraptır. Yarın paraya ihtiyacınız olduğunda, İngiltere’den başka para bulabileceğiniz ülke yoktur”
diyerek tehdit etmiştir. Türkiye heyeti , İtilaf Devletleri’nin istediklerini kabul ettirmek için konferans düzenlediklerini anlamışlardır.
4 Şubat 1923 tarihinde görüşmeler kesilmiş ve Türkiye heyeti Lozan’dan ayrılmıştır.
Lozan Konferansı’nın Kesintiye Uğradığı Dönemde Gerçekleşen Olaylar
4 Şubat ve 23 Nisan 1923 yılları arasında konferans kesintiye uğramıştır.
17 Şubat 1923 yılında İzmir İktisat Kongresi toplanmıştır.
1 Nisan 1923 tarihinde genel seçimlerin yapılması kararlaştırıldı.
Lozan Konferansında Konuşulan Konular
Boğazlar – Konferans boyunca en çok konuşulan konu olmuştur. Tamamen çözülememiş geçici çözümler bulunmuştur. Boğazların denetimi başkanı Türk olacak bir komisyona bırakılmıştır.
Irak Sınırı – İngiltere ile problem olmuştur. Musul Sorunu ortaya çıkmıştır. Konferansta çözülememiştir. 1926 yılında Ankara Antlaşması ile Türkiye’nin aleyhinde çözülmüştür.
Suriye Sınırı – 1921 yılında Ankara Antlaşması’nda kabul edilen sınır geçerli olmuştur. Sorun Fransa ile yaşanmıştır.
Yunanistan Sınırı – Mudanya Ateşkes Antlaşması’nda geçerli sınırlar kabul edilmiştir.
İran Sınırı – Kasrı Şirin Antlaşmasındaki sınırlar kabul edilmiştir.
Adalar – Bozcaada , Gökçeada ve Tavşan adalarında Türk hakimiyeti kabul edildi. Midilli, Limni, Sakız, Semadirek, Sisam ve Ahikerya adaları üzerinde Yunan hakimiyeti kabul edildi.
Kapitülasyonlar – Kaldırıldı.
Savaş Tazminatı – Yunanistan savaş suçu işlediğini kabul etmiş ve tazminat olarak Türkiye’ye Karaağaç bölgesini vermiştir.
Osmanlı Devleti’nin Borçları – Osmanlı İmparatorluğundan sonra yeni doğan devletler (Türkiye) ve Osmanlı’dan ayrılan devletler arasında paylaştırıldı.
Patrikhane Sorunu – Ortodoksların dini merkezi olan Fener Rum Ortodoks Patrikhanesi siyasi faaliyette bulunmamak şartı ile İstanbul da kalması kararı alındı.
Yabancı Okullar – Eğitimlerine Türkiye’nin koyacağı kanunlar ile devam etmesine karar verildi.
Kıbrıs – Türkiye , Lozan’ın 20.maddesi ile Kıbrıs da ki Birleşik Krallık egemenliğini kabul etmiştir.
Azınlıklar – Lozan’da azınlıklar Müslüman olamayanlar olarak belirtilmiştir. Tüm azınlıklar Türk olarak kabul edildi ve hiç bir ayrıcalık verilmeyeceği söylendi.
Lozan Konferansı Sonuçları
Lozan Antlaşması imzalanmıştır.
Antlaşma Sevr Antlaşması yerine geçmiştir.
Yeni Türk devletinin varlığı ve bağımsızlığı tüm dünya tarafından kabul edilmiştir.
Misakı Milli kararları büyük oranda kabul edilmiştir.
Musul ve Kerkük dışında Türklerin çoğunlukla yaşadığı topraklar Türkiye egemenliği altına girdi.
İtilaf Devletleri’nin doğuda Ermenistan ve Kürdistan devletlerini kurma hayalleri tarihe gömüldü.
İsmet Paşa ve Rauf Bey arasında görüşmeler sırasında gerginlik yaşanmıştır. Buda Cumhuriyetin ilk yıllarında siyasi çekişmelere neden olmuştur.
Yunanistan başkanı Venizelos Türk-Yunan savaşlarını Yunanistan’ı tamamen yıkıma götüren savaşlar olarak nitelendirmiştir.
Mustafa Kemal Atatürk Nutuk’ta :
“Saygıdeğer Efendiler, Lozan Barış Antlaşması’ndaki hükümleri öteki barış teklifleriyle daha fazla karşılaştırmanın yersiz olduğu düşüncesindeyim. Bu antlaşma, Türk milletine karşı, yüzyıllardan beri hazırlanmış ve Sévres Antlaşması ile tamamlandığı sanılmış büyük bir suikastın sonuçsuz kaldığını bildirir bir belgedir. Osmanlı tarihinde benzeri görülmemiş bir siyasi zafer eseridir!”
Lozan Konferansında Çözülemeyen Konular
Boğazlar Sorunu – Geçici çözümler ile Türkiye’nin aleyhinde çözülmüştür. Montrö Boğazlar Sözleşmesi ile Türkiye’nin lehinde çözüme kavuşmuştur.
Musul Sorunu – Çözümü İngiltere ve Türkiye arasında yapılacak görüşmelere bırakılmıştır. 1926 Ankara Antlaşması ile Musul İran’a bırakmış ve aleyhimizde çözülmüştür.
İnstagram adresimiz için buraya tıklayabilirsiniz.
